Obecnie jestem uczennicą Powiatowego Centrum Edukacji i Kompetencji Zawodowych w Szczucinie. Uczęszczam do klasy, w której jednym z realizowanych przedmiotów nauczania w zakresie rozszerzonym jest historia. Zacięcie do historii lokalnej spowodowało, że zainteresowałam się dziejami Brzezówki. Brzezówka to wieś, w której mieszkam od urodzenia. Niestety, już na początku zbierania źródeł o swojej miejscowości, stwierdziłam, że tego materiału będzie niewiele.
Moją uwagę zwróciła książka wydana przez Oficynę Wydawniczą „Apla” (Krosno 2002), w której o Brzezówce czytamy:
„Wieś nad rzeką Breń, położona na płaskim, podmokłym terenie, pośród łąk poprzecinanych malowniczo rozlanymi potokami. Przy drogach kilka kapliczek i figur, w większości współczesnych, bez wartości artystycznej. Najokazalej prezentuje się, wzniesiona na początku XX wieku prostokątna kaplica, ozdobiona od frontu dwustrefowym szczytem z trzema krzyżami”.
Uwagi autorów o Brzezówce zmieniły mój pomysł na artykuł. Postanowiłam opisać charakterystyczne fragmenty mojej miejscowości. Czytelników
artykułu chcę zaprosić na wspólny spacer po mojej miejscowości.
Zarys historii Brzezówki
Brzezówka to wieś położona w województwie małopolskim, w powiecie dąbrowskim, w gminie Szczucin. W latach 1975-1998 miejscowość
administracyjnie należała do województwa tarnowskiego. Ogólny obszar Brzezówki to 644 ha i 272 gospodarstwa rolne. Nazwa jej świadczy o dawnym
zalesieniu tych ziem brzozami. W źródłach pisanych pojawia się w XVI wieku. Brzezówka w Gminie Szczucin sąsiaduje z wioską Suchy Grunt i Zabrnie.
Wieś należała kiedyś do parafii p. w. św. Marii Magdaleny w Szczucinie. Niestety odległość do Kościoła w Szczucinie była zbyt wielka i nie było żadnej
komunikacji publicznej, dzięki której parafianie z Brzezówki mogliby się dostać bez problemu na Mszę Świętą. Postanowiono wybudować Kościół bliżej
Suchego Gruntu, Brzezówki i Zabrnia. Po wielu sporach (parafianie z Brzezówki chcieli, by kościół stanął w ich miejscowości) Kościół został wybudowany
w Zabrniu. Mieszkańcy mojej wsi w miejscu, gdzie miał stanąć kościół, wznieśli krzyż.
Wróćmy do kapliczek i figur w mojej wsi.Jaką spełniają rolę? O tej sprawie pisał Tadeusz Basiura w artykule „Przydrożne kapliczki”.
Autor artykułu twierdzi, że kapliczki i figury są świadkami wydarzeń jakie kiedyś miały miejsce. Są przede wszystkim znakiem wiary naszych
przodków, elementami ich kultury i wierności tradycji. Wiele z nich to najcenniejsze zabytki naszych miejscowości. Kapliczki i figury zachęcają nas do
spotkania z Panem Bogiem. Nie trzeba jechać daleko, by móc się pomodlić. Ich rolą jest także wskazywanie drogi i utwierdzanie w wierze. Kapliczki często
spełniają rolę małego kościoła, ponieważ ludzie starsi, którzy nie mają możliwości dostać się do kościoła, często tam się modlą. Mogą też przypominać
podróżnym, że czeka nas długa wędrówka do Pana Boga. Kiedyś… przechodzący koło kapliczki, udający się do pracy lub w podróż ludzie, chwalili Boga,
żegnając się albo cicho prosili o pomyślność zamierzeń i dziękowali za opiekę, gdy wracali do domu. Dziś...przez cały rok utrzymywany jest wokół nich
porządek, są w miarę możliwości, odnawiane, odmalowywane, dekorowane flagami i wstęgami, ozdabiane kwiatami. Świadczy to o lokalnej potrzebie
trwania kapliczek. Stanowią bardziej świadectwo przeszłości niż potrzebę teraźniejszości. Podróżni w szybkich samochodach tylko kątem oka widzą
kapliczkę, która nie wywołuje u nich żadnych religijnych odruchów. Coraz mniej jest tych, którzy zatrzymują się choć na chwilę i powierzają Bogu w
poświęconym miejscu swoje sprawy, poproszą o opiekę lub modlą się. Religijne znaki ludzie mijają szybko i obojętnie, a niektórzy traktują je jak element
krajobrazu.
Kapliczka
Spacerując po Brzezówce możemy natknąć się na różne kapliczki, figurki i krzyże przydrożne. Są one usytuowane w różnych miejscach, zarówno
często jak i mniej uczęszczanych. Każde z nich były wykonane w jakimś celu. Jedne z podziękowaniami, a inne z prośbami o zdrowie, czy pomyślność w
życiu.
Koniecznie należy się zatrzymać nad historią najokazalszej kapliczki w Brzezówce. Kapliczka została wybudowana w 1938 r. przez Stefanię i Adolfa
Dobrowolskich. Została postawiona w miejscu, w którym znajdował się krzyż przydrożny, który nie nadawał się już do remontu. Państwo Dobrowolscy
widząc stan krzyża, który stał w tamtym miejscu, chcieli zastąpić kościołem. Ludzie z Brzezówki musieli chodzić na Msze Święte aż do odległego Szczucina.
Może to nie byłby problem gdyby nie to, że dawniej nie było środków transportu takich jak dzisiaj. Większość ludzi musiała iść na piechotę, a tylko
nieliczni jeździli tam furmankami. Starsi ludzie nie mieli siły na to, by iść tak daleko; dlatego wielu ludzi po prostu nie chodziło na Mszę Świętą. Niestety
państwo Dobrowolscy nie uzyskali zgody zarówno na budowę kościoła jak i większej kaplicy. Postanowili zbudować na własny koszt kapliczkę, przy której
raz w roku w święto Matki Bożej Zielnej odprawiano by Msze Św. i dziękowano Bogu za plony i otrzymane dary. Dobrowolscy wynajęli murarzy, którzy ją
wybudowali, a sami udekorowali jej wnętrze. Kapliczka służy lokalnej społeczności do dzisiaj. Położona jest na niewielkim wzniesieniu obok drogi
biegnącej w stronę tzw. Rynku w Brzezówce (centrum wsi). Wewnątrz jest ołtarzyk z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej, przed którym w ubiegłych
latach ludzie modlili się dziękując Bogu za plony, a także odprawiane były tam Msze Święte. Kapliczka ogrodzona jest niewielkim płotkiem, a za nim
ustawione są ławeczki dla śpiewających majówki. Obecnie kapliczką zajmuje się pani Renata Dobrowolska.
O współczesnej funkcji kapliczki opowiada mieszkanka Brzezówki, p. Helena Kupiec :
„W kapliczce organizujemy „majówki”, które rozpoczynają się o godzinie 19. Majówki zawsze rozpoczynamy od powitania Matki Bożej pieśnią, następnie
odmawiamy wspólnie Litanię Loretańską i śpiewamy pieśni przez około godzinę, na końcu żegnamy Matkę Bożą pieśnią "O Maryjo żegnam Cię..."W
spotkaniach przy ładnej pogodzie grono uczestników liczy do 20 osób”.
Przy drodze prowadzącej z Domu Strażaka w kierunku mostu na Upuście na działce państwa Jeżów, wzniesiona została w 1952 roku kapliczka z
fundacji śp. Wiktorii i Władysława Kupców z wdzięczności za odzyskane zdrowie. Została odnowiona w 2005 roku. Betonowa czworościenna podstawa
pokryta jest kolorowymi płytkami imitującymi kolory kamienia. Na postumencie znajduje się oszklona kapliczka pokryta blaszanym daszkiem, w środku
znajduje się figurka Matki Bożej. Wokół figurki jest piękny, ozdobny żelazny płotek.Figurką zajmuje się pani Magdalena Jeż.
Figurka stoi na działce państwa Kozaczków w pobliżu zabudowań państwa Przybyłów. Wzniesiona została w 1919 roku. Kamienny posąg Chrystusa stoi na
postumencie zakończonym ozdobnym gzymsem z główką aniołka pośrodku. Na podstawie postumentu jest tabliczka z wyrytym napisem ukazanym na
zdjęciu poniżej.Fundatorami byli rodzice dwóch księży Jana i Józefa Lechów.
Wybudowana w 1983 roku i położona na posesji państwa Świądrów. Figura Matki Boskiej Saletyńskiej postawiona jest na postumencie i nakryta blaszanym
daszkiem. Z przodu znajduje się tabliczka z modlitwą rolników.
Fundatorami figury byli śp. Julia i Zygmunt Patrowie z Radwana, wykonał ją Z. Pater. Figurka ogrodzona jest drewnianym płotkiem.
Krzyż stoi przy posesji państwa Sajdaków, wzniesiony został z fundacji rodziny Grzywaczów w 1806 roku. Na postumencie znajduje się betonowy krzyż z metalowym wizerunkiem Chrystusa.
Na wprost Ośrodka Zdrowia w Brzezówce w miejscu gdzie miał powstać kościół parafialny, postawili ludzie ze wsi w 1979 roku drewniany krzyż. Ramiona
krzyża ozdobione są blaszanymi wycięciami i nad wizerunkiem Pana Jezusa jest także blaszany daszek zakończony tymi wycięciami. Krzyż jest ogrodzony
metalowym płotkiem, na którym wieszane są donice z kwiatami .
Podobny krzyż znajduje się na posesji państwa Sasów wzniesiony w 1930 roku z fundacji śp. Macieja i Katarzyny Sajdaków, a wykonany przez Jana Piesyka .
Odnowiony został przez właścicieli posesji w 2000 roku. W dni krzyżowe co roku do krzyża odbywają się procesje.
Krzyż żeliwny
Żelazny krzyż znajduje się na działce państwa Bielatów na wprost zabudowań Józefy i śp. Franciszka Kupców, został ufundowany przez panią Józefę
Kupiec i postawiony w miejscu dwóch poprzednich krzyży drewnianych, które uległy wcześniej zniszczeniu. Pierwszy z nich był wzniesiony na tzw. Starym
cmentarzysku – w miejscu, gdzie po epidemii czerwonki grzebano zmarłych. Drugi wzniesiony w 1962 roku był drewniany z metalowym wizerunkiem
Chrystusa oraz umieszczoną poniżej kapliczką z gipsową figurką Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej. Obecny żeliwny krzyż stoi na
wzniesieniu i jest przytwierdzony do betonowego, obłożonego ceramicznymi płytkami fundamentu.
OSP
Kolejną charakterystyczną budowlą w mojej miejscowości jest budynek Ochotniczej Straży Pożarnej. Początki historii straży w Brzezówce sięgają
1922 roku. Założycielami byli p. Szarek Wojciech, p. Puła Józef oraz p. Mazur Józef. Remizę wybudowali w czynie społecznym strażacy oraz mieszkańcy
Brzezówki. Nasza jednostka od wielu lat bierze czynny udział w różnych obchodach i uroczystościach kościelnych, a także w zawodach sportowo-
pożarniczych na szczeblu gminnym, powiatowym i wojewódzkim. Co 10 lat przed naszą remizą są obchodzone uroczystości rocznicowe. Odprawiana jest
wtedy uroczysta Msza Święta polowa, po której odbywają się uroczystości jubileuszowe. Ostatnia taka uroczystość miała miejsce 31.08.2014 r.
Ośrodek Zdrowia
Budynek ten został wybudowany przez mieszkańców mojej wsi w 1964 r., a został oddany do użytku w 1967r. Zarówno dawniej jak i dziś przyjmowani są
tam pacjenci z naszej wsi i sąsiednich. Dziś w tym budynku znajduje się także gabinet stomatologiczny oraz biblioteka publiczna, w której wszyscy są mile
widziani. W naszym Ośrodku Zdrowia jest miły personel i dobra opieka medyczna.
Zakończenie
Spacer po mojej wsi uzmysławia mi, że tak duża liczba krzyży i kapliczek jest znakiem wiary mieszkańców. Omawiane miejsca kultu są nadal zadbane,
utrzymane w należytym porządku. Do pozytywnego wizerunku wsi dołącza też odnowiony budynek OSP. Pewnie wielu czytelników artykułu pomyśli, że
opisane miejsca nie maja wartości historycznych czy artystycznych, ale dla mnie i mieszkańców Brzezówki mają wartość sentymentalną, patriotyczną i
religijną. Stały się one nieodzownym elementem klimatu i „nastroju” małopolskiej wioski przywiązanej do tradycji. Nie wyobrażam sobie Brzezówki bez
tych interesujących elementów architektury, które na stałe wrosły w pejzaż wsi.
Ewa Furgał
Bibliografia:
T. Basiura, Przydrożne kapliczki, katolik.pl serwis internetowy
M. Jachym, 90 lat Ochotniczej Straży Pożarnej w Brzezówce, Brzezówka 2014.
M. Jachym - 30 lat parafii św. Maksymiliana w Zabrniu, Parafia Rzymskokatolicka pw. Św. Maksymiliana w Zabrniu
H. Lawera, A. Bata, Gmina Szczucin, Krosno 2002.
Zdjęcia pochodzą ze zbiorów prywatnych:
-R. Dobrowolska
-E. Furgał
Wywiadu udzielili: p. Renata Dobrowolska , p. Helena Kupiec