Mieszkam w niewielkiej wsi położonej w powiecie dąbrowskim, w gminie Szczucin. Przez wieś liczącą około 760 mieszkańców przebiega droga wojewódzka numer 982, którą można dojechać do Szczucina i Mielca. Z Borkami sąsiadują takie miejscowości jak: Maniów, Słupiec, Załuże, Wola Szczucińska, Dąbrowica i Świdrówka. Sołtysem wsi od 3 kadencji jest Pani Danuta Kogut.
Kościół w Borkach - Sanktuarium
W Borkach - podobnie jak w większości wsi w Polsce - znajdują się: szkoła podstawowa, przedszkole, kapliczka, cmentarz, biblioteka, sklepy. Od reszty wsi w Polsce odróżnia Borki sanktuarium, które zdecydowanie podnosi prestiż mojej miejscowości. Przypomnę, że przez sanktuarium rozumie się kościół lub inne miejsce święte, do którego - za aprobatą ordynariusza miejscowego - pielgrzymują liczni wierni, z powodu szczególnej pobożności.
Obecnie sanktuarium jest budowlą dwukondygnacyjną. Na początku istnienia parafii msze odbywały się w kościele dolnym. Najważniejszym elementem dolnej kondygnacji jest XVII-wieczny obraz Świętej Rodziny. Fundatorem obrazu był śp. ks. Henryk Kozdrój ( wieloletni proboszcz parafii w Słupcu).
Po kilkunastu latach istnienia kościoła zaczęto odprawiać nabożeństwa w kościele górnym. Najważniejsze elementy tej części kościoła to:
- figura Matki Bożej Fatimskiej wraz ze złotym różańcem – dary od Papieża Jana Pawła II, obok figury po prawej stronie znajduje się malowidło
przedstawiające trójkę fatimskich dzieci, natomiast po drugiej stronie można dostrzec wizerunek Syna Bożego oraz budowlę kościoła;
- nad ołtarzem znajduje się duży drewniany krzyż, do którego przybity jest Chrystus cierniem ukoronowany;
- w prezbiterium jest usytuowane malowidło malarza Józefa Furdyna przedstawiające dwunastu apostołów;
- stacja Drogi Krzyżowej wykonana przez rzeźbiarza Michała Mikołajewicza z Tarnopola;
- obraz Miłosierdzia Bożego - „Jezu ufam Tobie” - zawieszony na ścianie na początku Drogi Krzyżowej – autor – Mikołaj Mikołajewicz,
- okna kościoła ozdobione są witrażami przedstawiającymi postacie świętych i błogosławionych. Są to: Stefan Wyszyński, bł. Jerzy Popiełuszko, św. Maksymilian Kolbe, św. Faustyna, św. Kinga, bł. Karolina Kózkówna;
- w ostatnim czasie w sanktuarium pojawił się nowy obraz; znajduje się tuż obok drzwi bocznych. Obraz przedstawia wizerunek Ojca Świętego Jana Pawła II.
Na trójkątnym zwieńczeniu dachu Sanktuarium od strony frontu znajduje się postać Papieża Polaka. Jego uniesiona ręka może symbolizować błogosławieństwo, którym Papież wielokrotnie otaczał parafię i jej wiernych..
Na placu kościelnym znajduje się pięć murowanych kapliczek. Do dóbr parafialnych należą także trzy dzwony, które zostały ufundowane przez parafię w 1989 roku.
Noszą one imiona:
- Maria – wysokość – 115 cm, waga - 960 kg;
- Jan Paweł II – wysokość – 105 cm, waga – 500 kg,
- Święci Stanisław i Kazimierz – wysokość – 72 cm, waga – 260 kg
Dzwony zostały wykonane w ludwisarni Felczyńskich w Przemyślu. Poświęcenia dzwonów dokonał Ks. Bp. Józef Gucwa ( Wikariusz Generalny Diecezji Tarnowskiej ); data tego wydarzenia przypadła na 29 września 1989 roku.
Historia wsi Borki
Pierwsza wzmianka o osadzie Borki pojawiła się w 1699 roku w spisie dóbr parafii szczucińskiej pod wezwaniem św. Marii Magdaleny. Nazwa osady Borki powstała od ciągnących się od doliny Brnia borów. Z czasem ich powierzchnia stopniowo się zmniejszała. W wyniku tego nazwa dawnych borów uległa zdrobnieniu, dzięki czemu powstało nowe określenie.
Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 roku Borki wraz z pozostałymi miejscowościami powiatu dąbrowskiego znajdowały się pod zaborem austriackim. Nie był to łatwy okres dla mieszkańców. Mieszkańcy sołectwa w okresie zaborów nie pozostawali obojętni na sytuację, która dotknęła cały kraj. Wstępowali do oddziałów powstańczych, a także legionów. Brali także czynny udział w walkach podczas I i II wojny światowej.
Okupacja niemiecka to trudny czas dla Borkowian. Niemcy odbierali moim rodakom żywność, zmuszali do przymusowej pracy, a także nieustannie przeprowadzali rewizje. Przykładem jest dom Jana Kapla, w którym znaleziono radio – zabronione w tamtym okresie. Jego dom rozebrano, a materiał z rozbiórki przeznaczono na budowę baraków. Jan Kapel wraz z dwiema córkami (Zofią i Kazimierą), żoną (Emilią) oraz matką żony zdążyli uciec dzięki czemu uratowali swoje życie.
Miejscowe podziemie próbowało przeciwdziałać temu procederowi - niestety ich starania były nieskuteczne. Próby ukrywania żywności wywołały działania mające na celu pacyfikację wsi Borki. Okupant wydawał rozporządzenia, które utrudniały życie Polakom. Mieszkańcy Generalnego
Gubernatorstwa mieli m. in. oddać posiadaną broń, radia oraz samochody będące pozostałościami po polskiej armii. Konieczność oddania tego środka transportu dotknęła rolnika Czesława Makucha.
Młodych mieszkańców wsi wywożono na przymusowe roboty do Niemiec. Byli to: Józef Chrzan, Stanisław Warzecha, Piotr Bielaszka. Niewola spotkała tych, którzy służyli w wojsku polskim. Byli to: Andrzej Ryczek, Jan Ryczek, Franciszek Makuch. Z niewoli powrócił A. Ryczek oraz F. Makuch.
W tym czasie na terenie Słupca, który znajduję się tuż obok Borek, trwały jeszcze walki. Wycofujące się siły niemieckie zaminowały okolicę, o czym nie wiedzieli powracający z wysiedlenia mieszkańcy Borek. Konsekwencje były dla niektórych tragiczne. Od min zginęli: Józef Chrzan, Czesław Makuch, Stanisław Juda, Marian Topór oraz wielu innych Borkowian. W czasie wojny spłonęło 26 gospodarstw, a wiele z nich nie nadawało się do użytkowania. W 1945 roku sytuacja się ustabilizowała.
Po wojnie w 1950 roku założono w Borkach spółdzielnię produkcyjną, która stała się kolejnym problemem i przyczyną prześladowań. Mieszkańcy niechętnie wstępowali do spółdzielni, ponieważ byli przywiązani do rodzinnych gospodarstw przekazywanych z ojca na syna. Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP) w Dąbrowie Tarnowskiej stosował wobec nich terror, co doprowadziło do ożywienia organizacji podziemia.
Działaczem UB z Borek był Ignacy Kiełbasa (w latach 1946 – 1947 szef PUBP w Dąbrowie Tarnowskiej). Natomiast rolnik Franciszek Kapel był przywódcą organizacji podziemnej działającej na tamtejszym terenie. Organizacja przeciwstawiała się terrorowi ze strony komunistów.Za działania te jego rodzinę wraz z nim dotknęły liczne cierpienia.
W tym okresie w okolicy Borek rozwinął się przemysł, dzięki czemu wielu młodych ludzi zyskało pracę.
Miejscowość Borki z racji swojego położenia geograficznego już kilka razy w przeciągu całego istnienia borykała się z problemem powodzi, które występowały w latach: 1564, 1772, 1775, 1786, 1813, 1828, 1884, 1903 ( dwukrotnie), 1936, 1960. Ostatnia powódź dotknęła Borkowian w 2010 roku.
Historia kościoła
Przed utworzeniem sanktuarium 36 lat temu mieszkańcy Borek i okolicznych miejscowości należeli do parafii pod wezwaniem św. Marii Magdaleny w Szczucinie, w diecezji tarnowskiej. Parafia ta była bardzo rozległa i decyzją proboszcza parafii ks. Mariana Bracha (proboszcz parafii w latach 1959-1980) dokonano jej podziału. Powstały dwie nowe parafie. Ordynariusz diecezji, biskup Jerzy Ablewicz powołał nową parafię w Borkach dekretem z dnia 8 września 1981 roku. W jej granicach miały znaleźć się cztery wioski: Borki, Maniów, Wola Szczucińska i Załuże. Łącznie parafia miała liczyć około 2000 wiernych.
Przed powstaniem parafii w Borkach Msze święte odbywały się w małej przydrożnej kapliczce wykonanej z kamienia i cegły. Mieściła się ona w granicach posesji państwa Strzyżów. W jej wnętrzu znajdował się ołtarzyk Matki Boskiej Różańcowej. Kapliczka mieściła jedynie celebransa. Wierni stali na placu pod gołym niebem.
Po długotrwałych staraniach władze lokalne wydały pozwolenie na budowę kościoła. Opiekę nad budową nowego kościoła powierzono dotychczasowemu wikariuszowi w parafii Szczucin księdzu Stanisławowi Kempie. Od dnia 16 marca 1981 roku rozpoczęto wstępne prace przy budowie fundamentów. Jeszcze w tym samym roku przyszły kościół miał przyjąć wezwanie od wspomnianej wcześniej przydrożnej kapliczki.
Biskup Ablewicz zaplanował uroczystość nadania wezwania na 13 maja. Na ten dzień przypadała 64 rocznica pierwszego objawienia się Matki Boskiej w Fatimie. Wierni licznie przybyli na planowaną uroczystość, która miała rozpocząć się o godzinie 18:00. Przed samą uroczystością stała się rzecz niezwykła, która sprawiła, że Borki stały się znanym Sanktuarium Maryjnym. Kolejność wydarzeń tego pamiętnego popołudnia – równolegle w Rzymie i Borkach - była następująca: Jak pamiętamy na Placu św. Piotra o godzinie 17:19 padły strzały. Jan Paweł II został postrzelony przez tureckiego zamachowca Mehmeta Ali Agcę. Biskup Ablewicz przybył do Borek o godzinie 17:55. Tuż przed jego przyjazdem ks. Kempa usłyszał nadaną przez rozgłośnie całego świata wiadomość o zamachu na życie Papieża. W ten sposób narodziła się idea, aby planowane nabożeństwo majowe i Msza święta były sprawowane w intencji ocalenia życia Ojca Świętego. Ks. Stanisław Kempa w Kronice Parafialnej odwołał się do tego wydarzenia następująco: „ Dziękuję na koniec ks. Biskupowi za jego posługę powiedziałem, że jak te ciężkie chmury za kilka chwil się rozpłyną i wyjdzie słońce , tak i ta ciemna noc zbrodni zamachu na życie Ojca Świętego zabłyśnie nowym światłem i blaskiem jego chwały, mając w zamyśle to, by tę świątynię, która ma powstać, budować jako kościół – pomnik, wotum wdzięczności za ocalenie życia Ojca Świętego Jana Pawła II”.Myśl ta przyjęła się natychmiast. Już 16 maja Biskup Ablewicz potwierdził oficjalnie pomysł ks. Stanisława Kempy. Dzięki temu nieprzewidzianemu zbiegowi okoliczności wzniesiony po dziesięciu latach kościół w Borkach stał się pierwszym w Polsce i na świecie – wotum wdzięczności za ocalenie życia Jana Pawła II.
W dniu 18 października 1981 r. Ordynariusz diecezji Biskup Ablewicz dokonał poświęcenia i wmurowania kamienia węgielnego.
Dokładnie w pierwszą rocznicę zamachu czyli 13 maja 1982 roku papież Jan Paweł II udał się do Fatimy z podziękowaniem Matce Bożej Fatimskiej za ocalenie życia. Podczas tej pielgrzymki Papieżowi towarzyszył Biskup tarnowski Jerzy Ablewicz, wraz ze swoim ówczesnym kapelanem ks. Władysławem Kostrzewą, który podsunął pomysł, aby Ojciec Święty ofiarował dla Borek figurę, którą otrzymał w prezencie. Prośba o figurę została skierowana do sekretarza papieskiego ks. Stanisława Dziwisza. Po powrocie do Polski Biskup Ablewicz otrzymał wiadomość z Watykanu, która informowała o możliwości odbioru pięknej Figury Matki Boskiej Różańcowej. Ojciec Święty poświęcił figurę i przekazał do Borek wraz ze złotym różańcem, takim samym jakim ozdobił cudowną figurę Matki Boskiej w Fatimie. Figura przechowywana była przez Biskupa tarnowskiego w jego prywatnej kaplicy, aż do momentu przygotowania dla niej miejsca w nowo powstającym kościele.
Uroczysta intronizacja figury do Borek odbyła się 15 maja 1983 roku podczas uroczystej Mszy świętej. Uroczystość ta została przygotowana niezwykle precyzyjnie. Przedstawiono szczegółowy plan uroczystości, a w parafii odbyły się całotygodniowe rekolekcje. To podniosłe wydarzenie zgromadziło księży, biskupów, duchowieństwo i liczne rzesze wiernych z parafii i okolic. Wszyscy przybyli na powitanie Fatimskiej Pani. Uroczystość intronizacji figury Matki Boskiej Fatimskiej w Borkach zyskała duży rozgłos w całym kraju, dzięki ówczesnej prasie. Artykuły prasowe powstałe z tej okazji nosiły następujące tytuły: „ Z Fatimy nad Wisłę”, „Znaki Matki Bożej Fatimskiej w Borkach”, „W drugą rocznicę zamachu na Ojca Świętego – w podzięce MB Fatimskiej”. Dzięki tym informacjom wieści o wydarzeniach fatimskich w Borkach rozniosły się na całą Polskę.
Artykuł „ Z Fatimy nad Wisłę”, którego autorem był znany artysta malarz Jerzy Skąpski przypomniał profesor Irenie Pfeiffer rodzinne strony. Pochodziła ona ze Szczucina, ale Borki pamiętała bardzo dobrze. Napisała ona pieśń do Matki Boskiej w Borkach, wraz z melodią. Utwór ten dedykowała Janowi Pawłowi II, którego znała jeszcze z czasów, kiedy przebywał w Krakowie. Papież odpowiedział na ten dar listownie 23 czerwca 1983 roku. List zawierał podziękowanie i błogosławieństwo, był także opatrzony własnoręcznym podpisem Ojca Świętego.
13 maja 1992 roku, Biskup Józef Życiński dokonał w uroczysty sposób urzędowego ogłoszenia podniesienia kościoła do rangi Sanktuarium Matki Bożej Różańcowej w Borkach k. Szczucina, a rok później dokonał urzędowego ogłoszenia tych postanowień wobec wiernych.
Uroczystości kościelne
Pamiątką szczególnej łączności kościoła w Borkach z Matką Bożą Fatimską i osobą Jana Pawła II są „Dni Fatimskie”.Stały sięone elementem charakterystycznym dla tego Sanktuarium, który pomimo znaczącego rozwoju kultu Fatimskiej Pani w Polsce nie jest spotykany nigdzie indziej. „Dni Fatimskie” są to nabożeństwa, które odbywają się każdego 13-go dnia miesiąca w Sanktuarium Maryjnym. Skierowane są ku czci Matki Boskiej Fatimskiej. Odbywają się one nieprzerwanie od prawie 34 lat. W nabożeństwach biorą udział nie tylko parafianie, ale także wielu pielgrzymów z okolicznych parafii. Modlitwom przewodniczy zawsze zaproszony w tym celu obcy kaznodzieja, zaś księża z dekanatu przybywają, aby sprawować sakrament pokuty.
Pierwszy „Dzień Fatimski” odbył się 13 czerwca 1983 roku. Nabożeństwom przewodniczył wtedy ks. Prałat Jan Marszałek, były proboszcz parafii św. Józefa i Matki Boskiej Fatimskiej w Tarnowie. Był to wybitny kaznodzieja, więzień obozu koncentracyjnego w Auschwitz, a po wojnie inicjator i nieustraszony szerzyciel kultu Matki Boskiej Fatimskiej w diecezji tarnowskiej.
Kolejnym ważnym wydarzeniem jest modlitwa strażaków, którzy w pierwszą niedzielę po 4 maja przybywają do Borek z terenu Powiśla, aby modlić się u stóp Fatimskiej Pani.
Należy wspomnieć, że w parafii Matki Bożej Fatimskiej w Borkach odpusty parafialne odbywają się dwa razy do roku. Pierwsza uroczystość odpustowa przypada na 13 dzień miesiąca maja, a druga na 13 października. Daty te stanowiły początek oraz koniec objawień Matki Bożej w Fatimie w 1917 roku.
Corocznie w pierwszą niedzielę po 15 sierpnia w parafii odbywają się dożynki regionalne. Uroczystość ta jest dziękczynieniem ofiarowanym Bogu w zamian za otrzymane plony żniwne.
Ważne wydarzenia w parafii
1983 - pierwsze misje; przeprowadzone przez Ojców Redemptorystów z Tuchowa. Pamiątkę po tym wydarzeniu stanowi drewniany Krzyż Misyjny, który znajduje się na placu kościelnym.
1995 - nawiedzenie parafii przez kopię Figury Matki Bożej Fatimskiej, z samej Fatimy. Figura przebywała w parafii w dniach 14-15 grudnia 1995. W tym dniu uroczystą sumę koncelebrowało aż pięćdziesięciu kapłanów. Należy podkreślić, że było to szczególne wydarzenie, ponieważ kopia ta nawiedzała przez dziesięć lat wszystkie kontynenty świata. Mimo tak długiej podróży na jej drodze znalazła się także ta mała, ale jakże wyjątkowa Parafia w Borkach.
2006 - parafia obchodziła 25 rocznicę istnienia. Ksiądz Biskup dr. Wiktor Skworc dokonał uroczystej konsekracji świątyni w Borkach. Miała ona miejsce dokładnie 13 października, było to „Dzień Fatimski”, a także uroczystość odpustu parafialnego.
2011 - Gimnazjum w Borkach przyjęło imię Błogosławionego Jana Pawła II.
2014- 28-29 październik 2014 roku parafia gościła obraz Jezusa Miłosiernego oraz relikwie św. Siostry Faustyny i św. Jana Pawła II. Cała parafia udekorowana została kwiatami z bibuły, chorągiewkami oraz obrazkami z wizerunkiem Ojca świętego. W dniu przybycia obrazu do Sanktuarium odbyła się uroczysta Msza święta, której przewodniczył ks. Biskup Andrzej Jeż. Kościół przepełniony był duża liczbą wiernych z parafii i okolic. Po zakończeniu mszy rozpoczęła się 24 godzinna adoracja.
2017- 100 - lecie objawień Maryi, która w 1917 roku ukazywała się trójce pasterzy; 13 maja 2017 roku w sanktuarium odbyła się uroczysta Msza Święta, której przewodniczył Biskup Tarnowski Andrzej Jeż.
Duszpasterze
Proboszczowie:
● Ks. mgr Stanisław Kempa (1981-1988)
● Ks. mgr Kazimierz Bukowiec (1988-1991)
● Ks. mgr Stefan Michalski (1991-2001)
● Ks. mgr Józef Jeziorek od 15 sierpnia 2001 roku
Wikariusze:
● Ks. mgr Antoni Węc (1987-1990)
● Ks. mgr Antoni Marek (1990-1993)
● Ks. mgr Wiesław Majca (1993-1998)
● Ks. mgr Tadeusz Sępek (1998-2003)
● Ks. mgr Paweł Gruszka (2003-2006)
● Ks. mgr Paweł Herudziński (2006-2009)
● Ks. mgr Grzegorz Krakowski (2009-2012)
● Ks. mgr Mateusz Duda (2012-2015)
● Ks. mgr Jakub Matura od 2015 roku
Wnioski
Podstawowym celem artykułu jest przedstawienie dziejów mojej miejscowości oraz przybliżenie genezy powstania Sanktuarium osobom, które korzystają z internetowej strony Powiatowego Centrum Edukacji i Kompetencji Zawodowych w Szczucinie. Kolejnym było zaspokojenie ciekawości ucznia lubiącego regionalną historię. Do tego celu wykorzystałam dwie prace:
1) „Borki. Monografia”, której autorką jest miejscowa nauczycielka Ewa Knap,
2) „Srebrny jubileusz Sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej w Borkach k/Szczucina 1981-2006”. ks. Władysława Szczebaka.
Obydwie prace uzmysłowiły mi, że wśród nas są osoby, którym historia „Małej Ojczyzny” nie jest obca, a swą wiedzę chcą przekazać innym. Trzeba dążyć, aby ta wiedza była powszechnie dostępna. Temu służy internet, gdyż taka forma przekazu dociera najszybciej do moich młodych kolegów i koleżanek. Być może znajdą się inni, którzy opiszą inne ciekawe miejsca.
Magdalena Golemo
Literatura:
E. Knap, Borki. Monografia, Borki 1998.
ks. J. Matura, U stóp Pani z Fatimy, „Gazeta Szczucińska”, 2(4) 2017, s. 3.
ks. W. Szczebak, Srebrny jubileusz Sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej w Borkach k/Szczucina 1981-2006, Borki 2006.