Z połączenia Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej, Związku Żołnierzy Armii Krajowej oraz organizacji kombatanckich na obczyźnie założono na I Walnym Zjeździe w 1990 r. Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej (ŚZŻAK), którego struktury zostały podzielone na okręgi i koła. Zarząd Okręgu w Krakowie powołał Inspektorat ŚZŻAK w Tarnowie, któremu miały podlegać poszczególne Koła terenowe – wchodzące w zakres działania 16 Pułku Piechoty Ziemi Tarnowskiej AK - kryptonim „Tama”. W zakres działania pułku w czasie II wojny światowej wchodziły tereny z Ziemi Dąbrowskiej, które organizacyjnie tworzyły Obwód „Drewniaki”.
Początki działalności
Jeszcze w tym samym roku 21 byłych żołnierzy Obwodu „Drewniaki” z sołectw Delastowice (5 –członków), Wójcina (5-członków), Laskówka Delastowska ( 8-członków) i Odmętu (3-członków) w obecności porucznika Zdzisława Baszaka ps. „Pirat”, oficera dywersji Obwodu „Drewniaki”, złożyli akces do założenia własnej organizacji.
Powyższe zgłoszenie zachowało się w dokumentach Koła:
„My b. żołnierze AK Placówki ………………….. Obwodu „DREWNIAKI” (Dąbrowa Tarnowska Inspektoratu „TARTAK”/Tarnów/)na inauguracyjnym spotkaniu w dniu ………….. w ……………. postanawiamy zorganizować Koło Światowego Związku Żołnierzy AK po zapoznaniu się z założeniami ideowymi zgłoszonymi na pierwszy Zjazd Żołnierzy AK.
Niżej podpisani, znamy siebie z uwagi na to że w czasie okupacji mieszkaliśmy na tym samym terenie i spotykaliśmy się w czasie zbiórek, patroli, ćwiczeń, akcji, koncentracji w dniu 1 sierpnia 1944 r. oświadczamy równocześnie, że żaden z nas nie splamił dobrego imienia żołnierza Armii Krajowej co stwierdzamy własnoręcznymi podpisami w obecności Kol. Zdzisława Baszaka – oficera dywersji Obwodu „Drewniaki”, porucznika „Pirata”.
W dalszej części deklaracji jest miejsce na podpisy członków Koła. Na pierwszym spotkaniu, w głosowaniu jawnym, został wybrany
Zarząd Koła w składzie:
Przewodniczący Koła: Tadeusz Wątroba
Sekretarz Koła – Józef Kozioł
Skarbnik Koła: Stefan Ciomborowski.
Nazwiska członków Koła zostały zamieszczone na drugiej stronie zgłoszenia (patrz tabela 1)
| Lp | Miejscowość | Nazwisko i imię |
| 1. | Delastowice | 1. Kozioł Józef 2. Kozioł Cecylia 3. Soja Stefan 4. Świąder Franciszek 5. Wątroba Tadeusz |
| 2. | Laskówka Delastowska | 1.Klimaj Tadeusz 2. Lech Karol 3. Kaczówka Stanisław 4. Strzałba Eugeniusz 5. Klimaj Andrzej 6. Marchwicka Albina 7. Kaczor Mieczysław 8. Guła Stefan |
| 3. | Odmęt | 1. Topór Roman 2. Topór Władysława 3. Nowakowski Mieczysław |
| 4. | Wójcina | 1. Kula Stefan 2. Koścień Mieczysław 3. Ciomborowski Stefan 4. Klimaj Ryszard 5. Koścień Stanisław |
Oprócz Koła w Delastowicach na Powiślu, w obszarze działania Obwodu Dąbrowskiego kryptonim „Drewniaki”, powołano Koła w następujących miejscowościach: Bolesław, Dąbrowa Tarnowska, Mędrzechów, Nieciecza, Przybysławice, Radgoszcz, Smęgorzów, Szczucin i Żabno.
Członkowie organizacji otrzymali legitymacje członkowskie, które były uroczyście wręczane w czasie zebrania członków Koła. Spotkania odbywały się w świetlicy znajdującej się w Laskówce Delastowskiej.
Dokumentacja
Koło w Delastowicach prowadziło swoją dokumentację, która została przechowana przez Beatę Pabian, córkę Tadeusza Wątroby. Teczka m.in. zawiera: sprawozdania z działalności koła, wykazy poległych z I i II wojny światowej mieszkańców z 4 sołectw (Delastowice, Laskówka Delastowska, Odmęt, Wójcina), karty osobowe poszczególnych członków Koła w Delastowicach oraz wykaz osób, które winny otrzymać odznakę pamiątkową za udział w akcji „Burza” (patrz tabela 2).
Akcja „Burza” to kryptonim działań zbrojnych prowadzonych przez AK na tyłach wojsk niemieckich, wycofujących się pod naporem Armii Czerwonej. W sierpniu 1944 r. dowódca AK wydał rozkaz zorganizowania odsieczy dla Warszawy. Już w lipcu 1944 r. na terenie mędrzechowskiego lasu została przeprowadzona koncentracja oddziałów bojowych w sile jednej kompanii. Powstrzymanie przez Niemców w lecie 1944 r. ofensywy radzieckiej spowodowało, że zgrupowanie mędrzechowskie zostało rozwiązane.
| Lp. | Nazwisko i imię | Stopień wojskowy | Pseudonim | Okręg działania i przydział służbowy w akcji „Burza”. |
| 1. | Ciomborowski Stefan | szeregowy | „Żak” | Rej. Mędrzechów brał udział w zgrupowaniu |
| 2 | Lech Karol | sierżant | „Dżagan” | Rej. Mędrzechów zgrupowanie w lesie |
| 3 | Marchwicka Albina | szeregowa | „Wanda” | Rej. Mędrzechów była na zgrupowaniu w lesie |
| 4 | Kaczówka Stanisław | kapral | „Młot” | Rej. Mędrzechów członek ugrupowania AK w lesie |
| 5 | Kozioł Józef | sierżant | „Królik” | Rej. Mędrzechów i Dabrowa Tarnowska organizator zgrupowania AK |
| 6 | Kozioł Cecylia | szeregowa | „Jagoda” | Członek zgrupowania AK w Mędrzechowie , sanitariuszka |
| 7 | Koścień Stanisław | szeregowy | „Sosna” | Rej. Mędrzechów członek zgrupowania AK |
| 8. | Świąder Franciszek | plutonowy | „Biały” | Rej. Mędrzechów brał udział w zgrupowaniu w lesie |
| 9 | Wątroba Tadeusz | plutonowy | „Sowa” | Rej. Mędrzechów członek zgrupowania AK i wielu akcji konspiracyjnych |
Jednym ze statutowych celów Związku jest badanie, utrwalanie i rozpowszechnianie historii naszej Ojczyzny. Członkowie Koła opracowali wykaz poległych w drugiej wojnie światowej z miejscowości Delastowice, Laskówka Delastowska, Odmęt i Wójcina (patrz tabela 3).
| Lp. | nazwisko i imię | stopień wojskowy | miejsce zamieszkania | rodzaj służby | uwagi |
| 1. | Szymura Władysław | kapitan | Laskówka | piechota | poległ w 1939 r. |
| 2. | Głód Jan | kapral | Delastowice | piechota | poległ w 1939 r. |
| 3. | Sokół Jan | profesor | Delastowice | podchorąży | poległ w 1939 r. |
| 4. | Topór Józef | strzelec | Delastowice | artyleria | poległ w 1939 r. |
| 5. | Łopata Antoni | st. sierż. | Laskówka | kawaler. | zmarł w Buchenwaldzie |
| 6. | Frącz Stanisław | BCh strzel. | Delastowice | partyzant | zmarł w Oświęcimiu |
| 7. | Woźniak Jan | BCh strzel. | Delastowice | partyzant | zmarł w Oświęcimiu |
| 8. | Zygmunt Franciszek | AK plutonowy | Delastowice | KOP | rozstrzelany w gestapo |
| 9. | Boduch Ignacy | AK drużynowy | Odmęt | partyzant | zamordowany UBP w Dąbrowie Tarnowskiej |
| 10. | Święch Leon | _ | Wójcina | - | zastrzelony w UBP |
| 11. | Szewczyk Aniela | - | Odmęt | - | zastrzelony w UBP |
| 12 | Topór Stefania | nauczyciel | Delastowice | - | zastrzelona w gestapo |
| 13. | Josek Rozalia | Żydówka | Delastowice | - | zastrzelona w gestapo |
| 14 | Liguz Jan | rolnik | Laskówka | - | zastrzelony w gestapo |
| 15 | Liguz Kazimierz | uczeń | Laskówka | - | zastrzelony w gestapo |
| 16. | Soja Agnieszka | rolnik | Laskówka | - | zastrzelona w gestapo |
| 17. | Klimaj Józef | AK strzelec | Laskówka | - | zastrzelony w gestapo |
| 18. | Klimaj Franciszek | kleryk | Laskówka | - | zastrzelony w gestapo |
| 19. | Słomiak Stanisław | rolnik | Odmęt | - | zastrzelony w gestapo |
| 20. | Kaczor Tomasz | BCh Trójka Gminna | Wójcina | - | zamordowany w Oświęcimiu |
| 21 | Święch Ludwik | - | Wójcina | Niemcy | zginął od pocisku |
| 22. | Banaś Józef | rolnik | Laskówka | - | zginął od pocisku |
| 23. | Czub Antoni | rolnik | Laskówka | - | zginął od pocisku |
| 24. | Baran Anna | wysiedlona | Laskówka | - | zginęła od pocisku |
| 25. | Misiaszek Wojciech | AK | Laskówka | - | zginął od pocisku |
| 26. | Muzyka Tekla | wysiedlona | Laskówka | - | zginęła od pocisku |
| 27. | Skwarczek Albina | rolnik | Laskówka | - | zginęła od pocisku |
| 28. | Taraska Tadeusz | uczeń | Laskówka | - | zginął od pocisku |
| 29. | Skwarczek Stanisław | Niemcy | Odmęt | - | zginął od pocisku |
| 30. | Mucha Jolanta | Niemcy | Odmęt | - | zginęła od pocisku |
| dodatkowo Żydzi – 5 osób | odręczny dopisek |
Poszczególni członkowie Koła przystąpili też do spisania swoich wspomnień z okresu II wojny światowej. Szczególną aktywność w tym zakresie wykazał Józef Kozioł ps. „Królik”, sekretarz Koła, który w swoich wspomnieniach opisał działalność ruchu ludowego oraz ruchu oporu w gminach Szczucin, Mędrzechów i Bolesław. Wspomnienia w postaci maszynopisu spisane zostały w 1987 r. i nadal służą miejscowym historykom.
Z kronikarskiego obowiązku dodajmy, że Tadeusz Wątroba, prezes Koła w Delastowicach, w 2001 r., został przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej awansowany do stopnia podporucznika Wojska Polskiego.
Poświęcenie sztandaru
Cechą charakterystyczną każdej organizacji o rodowodzie wojskowym jest posiadanie swojego znaku rozpoznawczego – sztandaru. Członkowie Koła już od samego początku przystąpili do zbierania funduszy na ten cel. Zebrana kwota wyniosła w 1991 r. - 4 000 000 zł. Projektantem weksylium był Zarząd Koła, który został ukończony 15 września 1991 r.
O projekcie sztandaru przez Zarząd Koła czytamy w arkuszu rejestracji sztandaru:
„e) wyjaśnienia numerów i skrótów umieszczonych na płatach sztandaru:
W środku sztandaru Godło Państwa z napisem „Bóg - Honor – Ojczyzna” z nazwą organizacji, do której należy sztandar, tj. ŚZŻAK
Koło Delastowice.
f) wyjaśnienia wizerunków, godła i herbu umieszonych na płatach sztandaru:
Pośrodku sztandaru Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem „Królowo Korony Polskiej miej w nas w opiece”.
W dniu 6 października 1991 r. w kościele parafialnym w Delastowicach odbyła się uroczysta Msza Święta, w czasie której dokonano poświęcenia sztandaru miejscowego Koła Armii Krajowej. Uroczystą Mszę Świętą za zmarłych oraz żyjących członków Koła odprawił ks. Marian Majka, proboszcz delastowskiej parafii.
Na uroczystość przybyły delegacje sąsiednich Kół, a mianowicie: Szczucina, Mędrzechowa, Bolesława, Smęgorzowa oraz poczty sztandarowe sąsiednich organizacji ŚZŻAK z Mędrzechowa i Bolesława, a także straży pożarnej z Laskówki Delastowskiej. We Mszy św. uczestniczyła delegacja Inspektoratu ŚZŻAK z Tarnowa, której przewodniczył kpt. Zdzisław Baszak. Po Mszy św. uczestnicy Koła zrobili sobie pamiątkowe zdjęcia ze sztandarem. Wszystkim uczestnikom uroczystości podziękował Józef Kozioł, sekretarz Koła.
W porozumieniu z księdzem proboszczem ustalono, że sztandar po uroczystościach ma być przechowywany w gablocie w
kościele parafialnym pod wezwaniem Serca Jezusowego w Delastowicach.
Sztandar Koła w przyszłości ma być wystawiany wg. następujących kryteriów: otrzymania zaproszenia na uroczystości
religijno-patriotyczne oraz pogrzeby członków ŚZŻAK.
Już 10 listopada 1991 r., a więc w niedługim czasie od poświęcenia swojego sztandaru zaprezentowano go na uroczystości
przed Kwaterą Pamięci Narodowej w Szczucinie. W tym dniu mieszkańcy Szczucina uroczyście świętowali 73. rocznicę odzyskania
niepodległości, 52. rocznicę zbrodni w Szczucinie oraz 50 rocznicę powstania Armii Krajowej. Uroczystą Mszę świętą celebrował
biskup Józef Gucwa. Po mszy nastąpił przemarsz pod odnowiony pomnik przy ulicy Wolności. Tam biskup tarnowski Józef Gucwa,
żołnierz Armii Krajowej, dokonał poświęcenia pomnika, a Eugeniusz Piekielniak, prezes ŚZŻAK – Koło Szczucin wygłosił
okolicznościowe przemówienie. Odsłonięcia pomnika dokonali wójt gminy Bolesław Łączyński oraz Inspektor ŚZŻAK w Tarnowie
kpt. Zdzisław Baszak. W uroczystości wzięło udział 20 pocztów sztandarowych.
Dodatkowo 35 byłych żołnierzy AK z Delastowic, Mędrzechowa i Szczucina otrzymało awanse z rąk płk. Antoniego
Marchwickiego.Sztandar wraz z pocztem sztandarowym jeszcze wiele razy występował w uroczystościach
państwowych i lokalnych.
Powrót sztandaru
Niestety, przyczyny naturalne sprawiły, że liczba członków Koła systematycznie malała. W pewnym momencie, ostatni członkowie delastowskiej organizacji podjęli decyzję o przekazaniu sztandaru do Izby Pamięci Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Tarnowie. Tam spoczywał do 2017 r., gdy został przekazany Klubowi Historycznemu im. Armii Krajowej w Powiatowym Centrum Edukacji i Kompetencji Zawodowych (PCEiKZ) w Szczucinie.
Płk Zdzisław Baszak, honorowy prezes Okręgu Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Tarnowie, twórca Izby Pamięci ŚZŻAK w Tarnowie, przekazał Szkolnemu Klubowi Historycznemu im. Armii Krajowej PCEiKZ w Szczucinie sztandar Światowego Związku Żołnierzu Armii Krajowej – Koło Delastowice. Uroczystość przekazania sztandaru odbyła się w Izbie Pamięci ŚZŻAK w Tarnowie. Sztandar 5 lipca 2017 r. w imieniu społeczności naszej szkoły przyjęli: Maria Pietracha – prezes ŚZŻAK- Koło Szczucin, Magdalena Mach-Surowiec – dyrektor PCEiKZ w Szczucinie, Marek Jachym - opiekun szkolnego koła historycznego.
Sztandar wraz z gablotą po przewiezieniu go przez Jerzego Furgała, miejscowego przedsiębiorcy, został umieszczony w sali historii PCEiKZ.
Przypomnę, że kilka lat wcześniej płk Zdzisław Baszak przekazał sztandar ŚZŻAK- Koło w Szczucinie dla
Koła Historycznego im. Armii Krajowej działającego przy Gimnazjum im. Bohaterów Września w Szczucinie.
Tym samym obydwa sztandary znów znalazły się na Ziemi Szczucińskiej. Uczestnicy lokalnych uroczystości, które odbywają
się przed Kwaterą Pamięci Narodowej w Szczucinie, są świadkami „sztafety pokoleń”. Widzą, że sztandary, które w przeszłości były
z dumą noszone przez żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego, obecnie są wystawiane przez młodzież szczucińskich szkół. W tym
wypadku ideały AK nadal są utrwalane w lokalnym społeczeństwie.
Marek Jachym