Stanisław Klimczak na Ziemi Szczucińskiej jest postacią znaną - to działacz ruchu ludowego, mieszkaniec Słupca. Pamiętają o nim działacze ruchu
ludowego, a młodzież uczy się w szkole jego imienia. Pojawiły się o nim publikacje, które przypominają tę postać. Postać Klimczaka przybliżył nam Jan
Hebda w pracy „Stanisław Klimczak ze Słupca (1899-1968). Zarys życia i działalności”, która ukazała się drukiem w 1995 r. Postać Stanisława Klimczaka
często wspominana jest przy omawianiu historii ruchu ludowego w województwie małopolskim, czy przy omawianiu okupacji niemieckiej, gdy Stanisław
Klimczak sprawował urząd Powiatowego Delegata Rządu RP na powiat.
Słupiec - charakterystyka
Stanisław Klimczak zdecydowaną część swojego życia przeżył w Słupcu. Słupiec leży między Szczucinem a Mielcem, w pobliżu ujścia Brnia do Wisły, na
terenach zalewowych. Warunki utworzone przez przyrodę miały istotny wpływ na życie mieszkańców tej wsi. Powodowały one powodzie, ale woda też
nanosiła żyzne muły, co sprzyjało rozwojowi rolnictwa.
Słupiec w czasie powstania styczniowego był świadkiem przemarszu oddziałów mjr. Jana Popiela, który przeprawiał się na druga stronę Wisły przechodząc do Królestwa Polskiego.
W Słupcu znajduje się kościół parafialny p.w. św. Trójcy, zbudowany według projektu inż. Jana Gotwalda. i inż. Kazimierza Terleckiego. Powstał on w miejscu starego kościoła, zbudowanego w XVII w., a dziedzic dóbr słupskich Aleksander Chlewiński, w tym samym wieku, ufundował szpital i szkołę. Obok wzniesienia, znajduje się figurka Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej (1900 r.) oraz pomnik ofiar wojny w Słupcu. Charakterystyczną budowlą w Słupcu był dwór Śmiałowskich, usytuowany na obrzeżu rozległego parku. Przy skrzyżowaniu dróg, w granicy prywatnej posesji uwagę zwraca obelisk, w kształcie krzyża, ustanowiony w 1868 r. z fundacji właścicieli majątku – Wilhelma i Ludwiki Gawrońskich.
Współcześnie Słupiec rozwija się dość dynamicznie, ciągle powstają nowe rodzinne firmy, w których pracuje ludność z okolicznych sołectw. Wielu mieszkańców znalazło pracę w pobliskim Mielcu. Znajduje się tam specjalna Strefa Ekonomiczna EURO-PARK MIELEC, która powstała na bazie WSK „PZL-Mielec”.
Ruch ludowy
Stanisław Klimczak był liderem ruchu ludowego, który na Powiślu Dąbrowskim odgrywa nadal istotną rolę. Warto przez chwilę przypomnieć historię tego stronnictwa. Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL) zostało założone w 1895 r. na zjeździe delegatów chłopskich w Rzeszowie. PSL skupiało różne nurty ruchu chłopskiego, a jego działacze stali się naturalnymi przewodnikami na wsi. Do jego założycieli zalicza się chłopów: Jana Stapińskiego, Jakuba Bojko, Wincentego Witosa. W wyniku rozłamu, w 1914 r. powstała partia PSL „Piast”, która była jedną z większych partii w II Rzeczypospolitej. Przywódca PSL –„Piast” – Wincenty Witos był trzykrotnie premierem Polski przed 1926 r. Po przewrocie majowym 1926 r. partia ta przeszła do opozycji. Była atakowana przez sanację. W 1931 r. PSL – „Piast” wraz z innymi stronnictwami chłopskimi utworzyło Stronnictwo Ludowe (SL).W okresie okupacji działało wraz z innymi organizacjami ludowymi pod kryptonimem „ROCH”. Po II wojnie tradycje ruchu ludowego były kontynuowane przez Polskie Stronnictwo Ludowe. Wraz z powrotem do kraju Stanisława Mikołajczyka stronnictwo przystąpiło do realizacji swojego programu. Stronnictwo było zwalczane przez władze komunistyczne. W 1949 r. powstało Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (ZSL), które już nie miało samodzielności politycznej.
Młodość
Stanisław Klimczak urodził się 12 października 1899 roku w Brniu Osuchowskim, wsi na pograniczu dwóch powiatów: mieleckiego i dąbrowskiego. Jego rodzice, Tomasz i Anna, należeli do dość bogatych gospodarzy, dzięki temu ich dzieci mogły wyrastać w dobrobycie. Jego rodzina od pokoleń mieszkała w Brniu Osuchowskim, a jego ojciec cieszył się tam sporym autorytetem. Źródłem owego autorytetu była niesamowita pracowitość i zapobiegliwość. Tomasz Klimczak posiadał spore gospodarstwo, które przynosiło dochód. Dobre prowadzenie gospodarstwa wymagało naprawdę dużego nakładu pracy, dlatego dzieci Tomasza i Anny już od najmłodszych lat ciężko pracowały w gospodarstwie. Stanisław, jak i reszta jego rodzeństwa ukończył tylko cztero-klasową szkołę podstawową.
Jesienią 1906 r. Stanisław podjął naukę w szkole ludowej w Kawęczynie. Już po roku nauki okazało się, że jest on naprawdę bardzo zdolnym dzieckiem. Jego dzieciństwo upłynęło na ciężkiej pracy w gospodarstwie rodziców, bawieniu rodzeństwa, nauce w szkole ludowej, i samodzielnym dokształcaniu. Po ukończeniu 18 lat późną jesienią 1917 roku, po krótkim przeszkoleniu został wysłany na front. Początkowo znalazł się w 40 pułku piechoty w Samborze, a następnie został wysłany na front włoski w południowym Tyrolu. Po rozpadzie dynastii Habsburgów w 1918 roku powrócił do kraju.
Działalność w II Rzeczypospolitej
Po przybyciu do Krakowa mógł wreszcie odetchnąć wolnością. Stanisław nie wrócił do domu, lecz zgłosił się do nowo tworzonego Wojska Polskiego. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, uczestniczył w słynnej bitwie warszawskiej. W 1922, po prawie 5 latach wojennej tułaczki powrócił do rodzinnego Brnia Osuchowskiego.
Po powrocie do domu żywo włączył się w nurt pracy politycznej, podejmując działalność wśród młodzieży wiejskiej. W decydującym stopniu przyczynił się do utworzenia koła Małopolskiego Związku Młodzieży (MZM) grupującego młodzież z Brnia Osuchowskiego i Kawęczyna. Nowo powstałe koło rozwinęło działalność kulturalną i oświatową. Stanisław ożenił się we wrześniu 1923 roku z Julią ze Sroków i na stałe osiedlił się w Słupcu. W 1924 roku został prezesem słupieckiego koła PSL – Piast. Udzielał się nie tylko w pracy politycznej, ale także włączył się w działalność istniejącego w Słupcu od wielu lat Kółka Rolniczego.
Pełniąc z powodzeniem obowiązki prezesa i wykorzystując swoje doświadczenie z pracy z młodzieżą Klimczak zainspirował powstanie w Słupcu koła młodzieży wiejskiej, które założono 6 września 1925 roku. Liczyło ono 45 młodych ludzi. Stanisław Klimczak zaczął wywierać coraz większy wpływ na oblicze polityczne swojej wsi. Po zamachu majowym i objęciu władzy przez ekipę sanacyjną, która wrogo odnosiła się do piastowskiego nurtu ruchu ludowego, dość wyraźnie ochłodziły się ich stosunki. W Krakowie powstał odłam utworzonego wcześniej w Warszawie Związku Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej „Wici”. W byłej Galicji tę organizację zaczęto nazywać Zniczem od jej organu prasowego, miesięcznika „Znicz”. Wiosną 1930 roku słupieckie koło MZM przeszło do Znicza. Koło to liczyło około 100 członków.
W roku 1931 na Kongresie Jedności Ruchu Ludowego w Warszawie doszło do zjednoczenia trzech głównych partii chłopskich: PSL – Piast, PSL – Wyzwolenie i Stronnictwa Chłopskiego, z których powstało Stronnictwo Ludowe. Słupieckie koło na czele z Stanisławem Klimczakiem jako jedno z pierwszych zaczęło działać na nowych zasadach. Właśnie w Słupcu odbyła się powiatowa uroczystość Święta Ludowego. Stanisław Klimczak był organizatorem wielu strajków m.in. bojkotu targowisk, czy strajku leśnego. Na początku 1935 roku został wiceprezesem Zarządu Powiatowego Stronnictwa Ludowego (ZP SL) w powiecie dąbrowskim. Rozwinął on agitację na rzecz zbojkotowania przez dąbrowską wieś wyborów parlamentarnych. Został on w czasie owej agitacji aresztowany. Obsługując kolejne wiece i zgromadzenia w Dąbrowie oraz w okolicznych wsiach powiatu i wygłaszając ostre w tonie i treści przemówienia, utrwalił swoją pozycję w gronie czołowych działaczy SL. Dalszy rozwój wydarzeń i dążeń do władzy przerwał wybuch II wojny światowej.
Okupacja
Wiosną 1940 roku powstało polityczne kierownictwo konspiracyjne ruchu ludowego na powiat dąbrowski. Tworzyli je Stanisław Klimczak, Władysław Latocha i Emil Kozioł. Klimczak przewodniczył trójce przynajmniej do połowy 1941 roku, gdyż wtedy najprawdopodobniej został powołany na stanowisko Powiatowego Delegata Rządu, czyli został konspiracyjnym starostą. Stanisław Klimczak przyjął pseudonim „Żelazny”. W swojej działalności "Żelazny” był jednym z najbardziej zaangażowanych i zasłużonych ludowców, jak i głównym inspiratorem znakomitej większości konspiracyjnych poczynań dąbrowskich ludowców. Był także najbardziej czynnym dąbrowskim konspirantem. Wielkie poczucie odpowiedzialności, oddanie sprawie i głęboki patriotyzm kazały mu zawsze być tam, gdzie był najbardziej potrzebny. 23 marca 1942 roku wraz z synem Tadeuszem został aresztowany przez Gestapo. Aresztowanym jednak udało się uciec. W czasie ucieczki, Tadeusz syn Stanisława został ciężko ranny i zamordowany. Tak zginał jedyny syn Stanisława Klimczaka. „Żelazny” już do końca okupacji musiał się ukrywać. Dokładnie w rok po zamordowaniu syna, gestapo dowiedziało się, że Klimczak potajemnie odwiedził żonę. Zostało ona na jego oczach zamordowana.
Lata powojenne
W wyniku ofensywy styczniowej Armii Czerwonej hitlerowski okupant został wypędzony z ziemi dąbrowskiej, a w życiu byłego Delegata, czyli konspiracyjnego powiatowego starosty rozpoczęła się nowa faza. Ten okres trwał 11 lat. Klimczak powrócił do Słupca, jednak widząc całkowitą ruinę dorobku swojego życia postanowił zamieszkać u swojego znajomego w Dąbrowie Tarnowskiej. Włączył się w proces odbudowy powiatu i odtwarzanie różnych struktur życia politycznego, a zwłaszcza ruchu ludowego. 6 marca 1945 roku został wybrany na prezesa ZP SL, a 17 marca został przewodniczącym Powiatowej Rady Narodowej (PRN). Klimczak jako przewodniczący PRN, wniósł duży wkład w odbudowę zniszczonego powiatu.
W kwietniu 1945 został członkiem Wojewódzkiej Rady Narodowej (WRN) w Krakowie. Po utworzeniu w czerwcu 1945 roku Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (TRJN) Klimczak został desygnowany do Krajowej Rady Narodowej (KRN), co nadało mu status posła. „Żelazny” został wybrany na prezesa powiatowej organizacji PSL. 15 września 1946 roku został wybrany prezesem Zarządu Wojewódzkiego PSL w Krakowie. Objęcie tego stanowiska zmusiło Klimczaka do przynajmniej częściowego wyłączenia się z pracy politycznej w powiecie. W roku 1947 nie widząc szans na kontynuowanie niezależnej działalności PSL w powiecie dąbrowskim, na naradzie aktywu powiatowego 29 października podjęto uchwałę o rozwiązaniu PSL w powiecie dąbrowskim. Podczas ostatniej konferencji wojewódzkiej PSL 7 listopada 1947 roku, podjęto uchwałę potępiającą politykę Mikołajczyka.
Klimczak wiedział, że jego dni na stanowisku prezesa są już policzone. 13 listopada został on odwołany ze stanowiska prezesa wojewódzkiego. „Żelazny” powrócił do Słupca, gdzie zabrał się za odbudowę zrujnowanego gospodarstwa. Ożenił się ponownie z nauczycielką miejscowej szkoły Franciszką Wojtanowską. Oficjalnie nie zajmował się już polityką, ale nie przestał się nią interesować. W okresie stalinowskim był poddawany niezwykle skrupulatnej inwigilacji, gdyż w oczach władzy był uważany za zagrożenie. 22 lipca 1950 r. został aresztowany, a dom poddany gruntownej rewizji. W godzinach nocnych został wywieziony do aresztu do Krakowa. Dopiero po 10 miesiącach jego żona uzyskała zgodę na widzenie. Po rozprawie, która odbyła się 31 października 1951 roku, został skazany na 5 lat więzienia. W 1954 roku w Słupcu odbyło się zebranie koła ZSL, na którym pojawiła się myśl wystosowania petycji o wcześniejsze zwolnienie z więzienia Klimczaka. 9 lutego 1956 roku Klimczak został zwolniony z więzienia w Potulicach. Radość z powrotu była trudna do opisania: radowała się żona i rodzina, jego córka dopiero wtedy poznała ojca.
Wieloletni pobyt w więzieniu, sprawił, że do domu powrócił cień dawnego Klimczaka. Jednak w domowych warunkach dość szybko dochodził do siebie. Zabrał się do ciężkiej pracy, by postawić gospodarstwo na nogi. W Słupcu reaktywowano Kółko Rolnicze, do czego w znacznym stopniu przyczynił się Klimczak. Mieszkając w Słupcu z duża satysfakcją przyglądał się poczynaniom mieszkańców. Budowali drogi, młodzież reaktywowała ZMW, utworzono pierwszą w powiecie Spółdzielnię Zdrowia. „Żelazny” w 1957 r. został wybrany w skład Rady Spółdzielczej Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Szczucinie, a dwa lata później wybrano go na przewodniczącego Rady Spółdzielczej, którym był przez dwie kadencje.
W drugiej połowie lat sześćdziesiątych stan zdrowia Stanisława Klimczaka zaczął się drastycznie pogarszać. Dały o sobie znać długie lata ciężkiej pracy. W 1967r. ujawniła się dręcząca go choroba, której rozwoju niestety nie udało się zahamować. Szpitalna kuracja już nic nie pomagała. 16 lutego 1968 roku, „Żelazny” wykończony chorobą zmarł. Na uroczystości pogrzebowej zgromadziły się tłumy ludzi. Manifestacyjny pogrzeb, jak przystało na tego typu uroczystość, przebiegał w atmosferze spokoju, zadumy i refleksji.
Zakończenie
Stanisław Klimczak był dobrym i nowoczesnym jak na tamte czasy gospodarzem, który rozumiał, iż wieś musi się zmieniać i podążać za tempem przeobrażeń świata. Jak wszyscy chłopi, był człowiekiem bardzo pobożnym i doceniał rolę kościoła w życiu wsi. Miał dar wymowy, umiał publicznie przemawiać, a jego logiczna mowa trafiała do szerokiego grona odbiorców. Klimczak jest wręcz wzorcowym przykładem na to, że wieś w Polsce w każdych okolicznościach, nawet tych najgorszych jest w stanie wyłonić z siebie naturalnych przywódców.
Rafał Warzecha
Źródło
J. Hebda, Stanisław Klimczak ze Słupca (1899-1968). Zarys życia i działalności, Tarnów 1995r.
F. Kapel, Wspomnienie pośmiertne o Stanisławie Klimczaku ze Słupca, mps
H. Lawera, A. Bata, Gmina Szczucin, Krosno 2002
Zbiory prywatne Anny Łabuz, córki Stanisława Klimczaka